Tài trợ "ẩn" trong Esports: Mối nguy từ cá cược và rửa tiền?
Trong khi những highlight mãn nhãn, pha clutch đỉnh cao và các trận chung kết kịch tính là điều khiến người hâm mộ Esports đứng ngồi không yên, thì phía sau đó là một "trận đấu" khác âm thầm nhưng khốc liệt không kém: trận chiến chống lại tài trợ ẩn, rửa tiền và mạng lưới cá cược ngầm đang len lỏi vào từng tổ chức Esports chuyên nghiệp.Nếu như trong bóng đá, từ "Calciopoli" gắn liền với bê bối dàn xếp tỷ số của Juventus thì trong Esports, những vụ việc như iBUYPOWER (CS:GO) hay Newbee (Dota 2) là minh chứng sống động cho mặt tối đáng báo động của ngành công nghiệp non trẻ nhưng đang phát triển cực nhanh này.
Khi tiền đổ vào nhưng ánh sáng không rọi đến
Không thể phủ nhận, việc một tổ chức Esports nhận tài trợ từ bên ngoài là một phần tất yếu để tồn tại và phát triển – từ trả lương tuyển thủ, chi phí bootcamp, đến di chuyển và truyền thông. Nhưng khi nguồn tiền ấy không rõ ràng về pháp lý, hoặc đến từ các công ty cá cược ẩn danh, thì mọi thứ sẽ không còn là “game fair-play” nữa. Nhiều đội tuyển mới nổi, đặc biệt ở Đông Nam Á và khu vực CIS (Nga và các nước lân cận), đã nhận tài trợ từ các cá nhân/tổ chức giấu mặt, vốn có liên hệ với hệ sinh thái cá cược bất hợp pháp và rửa tiền. Họ đưa ra mức hỗ trợ “không thể chối từ”, đổi lại là quyền chi phối đội hình, định hướng nội dung và – trong vài trường hợp – cả kết quả trận đấu.
(GIờ đây ngoài các môn thể thao như bóng đá, Esports cũng đang trở thành miếng mồi béo bở dễ khai thác của "dân" cá độ)
Tác động ngắn hạn: Được nhiều mà mất cũng nhiều
Ở khía cạnh tích cực, có thể nói tài trợ ngầm giúp một số đội tuyển có cơ hội tồn tại trong giai đoạn khó khăn, đặc biệt là sau COVID-19 khi nền kinh tế trì trệ và các nhãn hàng lớn thắt chặt chi tiêu quảng cáo.Nhờ có tài trợ này, họ được đầu tư phòng luyện tập, lương bổng khá hơn, truyền thông hoạt động mạnh hơn – điều mà trước đây có nằm mơ cũng khó thực hiện. Tuy nhiên, như người xưa đã nói: “Ăn cơm chúa, múa tối ngày”. Đổi lại, tuyển thủ phải tuân theo chỉ đạo vô hình từ phía nhà tài trợ: cố tình thua, không được pick map thuận tay, hoặc PR trá hình cho nhà cái nước ngoài. Cảm giác cầm chuột nhưng bị “giật dây” khiến không ít người cảm thấy danh dự của nghề nghiệp bị đánh đổi quá rẻ mạt.
Tác động lâu dài: Gặm nhấm từ bên trong
Về lâu dài, tài trợ ẩn để lại nhiều hệ quả nặng nề hơn là những gì đội tuyển nhìn thấy ở thời điểm hiện tại. Một khi sự việc bị vỡ lở, fan quay lưng, cộng đồng tẩy chay, truyền thông công kích – kể cả khi đội tuyển có vô địch hay thi đấu tốt đến đâu, cũng không cứu nổi hình ảnh đã rạn vỡ. Riot Games, Valve, ESL… đều có bộ lọc kiểm duyệt tài chính nghiêm ngặt trước mỗi giải đấu. Tổ chức nào từng có “vết” liên quan đến cá cược hay nhà tài trợ mờ ám, rất dễ bị cấm cửa hoặc mất slot thi đấu quốc tế. Game thủ – vốn là những người trẻ – phải sống trong lo lắng, thiếu định hướng, mất động lực thi đấu khi biết đội mình đang đi trên “vùng xám”. Không ít người đã giải nghệ sớm hoặc chuyển hướng sang streaming vì không còn tin vào tính chuyên nghiệp của tổ chức.
(Vụ bán độ nổi tiếng nhất lịch sử CSGO giữa IBUYPOWER và Netcodeguides.com)
Một số trường hợp điển hình (không nêu tên cụ thể)
Có những đội tại Đông Nam Á từng liên tục gây bất ngờ khi thi đấu lên tay, rồi bất ngờ sụp đổ vì bị phát hiện tham gia dàn xếp tỉ số. Lúc mới nổi, họ được ca tụng như thần đồng bản địa. Nhưng khi scandal nổ ra, không ai dám mời họ chơi chung nữa, kể cả trong xếp hạng.Một đội tuyển CS2 có tiếng tại CIS cũng từng được phát hiện dùng tài khoản ngân hàng nước ngoài để "rửa tiền tài trợ" thông qua vé máy bay, thiết bị và hợp đồng quảng cáo ảo.
Việt Nam có đang nằm trong “vùng nguy hiểm”?
Thực tế, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn phát triển khung pháp lý cho Esports, nên chưa có quy định rõ ràng về nguồn tài trợ, dẫn đến việc không ít đội tuyển hoạt động trong "vùng xám" – vừa không sai, nhưng cũng chưa hẳn đúng.Các game thủ như Levi, SofM, hay mới đây là crazyguy – những người từng xuất ngoại thi đấu chuyên nghiệp – đều chia sẻ rằng họ phải "tự cứu lấy mình" bằng cách tự chọn tổ chức uy tín, kiểm tra hợp đồng kỹ càng, và đôi khi… phải từ chối những lời mời "ngon ăn" nhưng rủi ro cao.Nếu Việt Nam không sớm thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng, có cơ chế kiểm soát tài chính, thì rất có thể sẽ chứng kiến một vụ bê bối lớn khiến toàn ngành chững lại.
Giải pháp và khuyến nghị
Mọi nguồn tiền tài trợ cần được công khai và báo cáo đầy đủ, thậm chí có thể được kiểm toán bởi bên thứ ba. Việc làm này không chỉ giúp bảo vệ đội tuyển mà còn củng cố uy tín trong mắt fan và giải đấu. Các tổ chức nên có chương trình đào tạo game thủ về đạo đức nghề nghiệp, luật pháp và nhận diện rủi ro tài chính, giống như cách các học viện bóng đá dạy cầu thủ về truyền thông và cạm bẫy ngoài sân cỏ. Một hiệp hội trung lập, gồm đại diện nhà phát hành, đội tuyển, tuyển thủ, luật sư và fan, có thể đưa ra các bộ quy tắc hành xử, kiểm tra tài chính và xử lý vi phạm – thay vì để mỗi giải đấu loay hoay tự xử lý.
Và một chút hài hước kiểu Việt
Nếu ngày xưa ông bà ta dạy "miếng pho-mát miễn phí chỉ có trong bẫy chuột", thì thời nay, tuyển thủ trẻ cũng nên nhớ:"Tài trợ không tên, hợp đồng không chữ, tiền mặt không nguồn – có thể khiến bạn mất cả sự nghiệp chỉ sau... một trận thua đáng ngờ". Nói vui nhưng không thừa, bởi một quyết định sai lầm có thể đánh đổi cả tương lai thi đấu chuyên nghiệp mà bạn đã dành cả tuổi trẻ để xây dựng.
Tài trợ là mạch sống, nhưng cũng có thể là "con dao hai lưỡi" nếu người cầm không biết kiểm soát. Tài trợ minh bạch – đội tuyển phát triển. Tài trợ ẩn – đội tuyển hủy diệt. Nếu Esports muốn vươn xa, thì không chỉ cần kỹ năng trong game, mà còn cần sự tỉnh táo ngoài đời thực, từ ban quản lý, tuyển thủ cho tới người hâm mộ. Vì Esports không phải trò chơi một chiều – mà là cả một hệ sinh thái, nơi mỗi lựa chọn đều tạo ra hệ quả lâu dài.
Email: